Conner Timmers - Wikiwijs Maken (2024)

Samenvatting:
Het boek handelt over Louis Tinner’s werk. Louis Tinner is de bibliothecaris van de recreatie-bibliotheek in het Boekenpaleis.
Elke morgen komt hij aan in hartje Brussel met de trein, koopt een krant en enkele blikjes Jupiler, en vervolgens zet hij z’n tocht verder naar z’n werk waar hij zo goed al elke dag 10 minuten te laat komt.
Hij brengt zijn dag door met roken, drinken en veel meer zal het niet zijn.
Elke middag loopt hij even rond in Brussel of gaat even in de refter zitten bij enkele collega’s. Louis is iemand die veel nadenkt over het leven en heeft ze niet alle vijf op een rij.
Vanaf het begin wordt hij al lastiggevallen door de secretaresse van de directeurvan het Boekenpaleis. De grote baas wil hem namelijk zo rap mogelijk spreken. Louis , die al meerdere waarschuwingen kreeg voor zijn slecht gedrag, veegt aan deze waarschuwingen zijn voeten.
We maken in het boek ook kennis met het koffiemeisje die ongeveer 3 à 4 keer per dag langsloopt bij iedereen in het gebouw. Een ander veel voorkomend personage in het boek is het fotokopieermeisje. In Louis bureau komen heel wat rare types over de vloer zoals de meneer bij wie pagina 135 uit het boek was verdwenen of de dame die een boek wou lenen met een blauwe kaft maar meer info wist ze niet over dat boek. Hij krijgt natuurlijk heel wat schoonheden over de vloer zoals de 2 meisjes die niet graag lezen maar toch 4 boeken meenamen.

Het is een verhaal zonder spanning en zonder doel.
Louis moet in de loop van het verhaal ook een nota schrijven over een de uitleningen in het jaar 1982.Eerst schreef hij een zeer uitgebreide nota maar die vond hij maar niets en daarom begon hij opnieuw. Z’n volgende nota was:

Deze moest hij gaan afgeven op de dienst statistiek.
In het kleine kantoortje zaten 2 meisjes die nog niet zo goed ingewerkt waren, ze verwezen hem door.Hij moest naar mevrouw Maximus, die hem oplegde een deftige nota te schrijven.

Vervolgens ging hij naar de dienst personeel om de directeur te kunnen spreken.Hier werd hij geconfronteerd met 2 meisjes en een jongen. Deze laatste dacht dat hij grappig was en bracht die 2 andere seuten dan ook telkens aan het lachen. Louis kon het niet laten om wat ruzie te stoken en uiteindelijk sloeg hij die gast in elkaar. Opeens kwam de directeur binnen en Louis mocht mee naar het bureau van de grote baas.
De directeur wist tot Louis’ grote verbazing heel wat over hem, dat hij tijdens de werkuren het gebouw verliet, mensen afsnauwde, tegen mensen zever verkocht,…
Maar dat hij de directeur zijn zoon had in elkaar geslagen was er teveel aan en dus werd hij onmiddellijk ontslaan.

Ruimte

· Het verhaal speelt zich vooral af in de bibliotheek waar Louis werkt. Soms dwaalt hij wel eens rond door het gebouw, of gaat hij even bier halen en daarom door de drukke straten van Brussel lopen. Het belangrijkst is in ieder geval de bibliotheek.

· Dat hij steeds in de bibliotheek is, is zeker belangrijk, want daar gaat het hele boek zowat over. Het is een soort gevangenis voor hem, zo ervaart hij het ook een beetje. Hij wil er heel graag weg, want hij denkt dat dat goed voor hem zal zijn. Hij beschrijft het ook goed; het is er klein en benauwd, met maar één venstertje en geen zonlicht die naar binnen kan schijnen. De enige lichtbron is een lamp, waarvan hij denkt dat het slecht is voor zijn ogen, omdat hij elke dag in dat kunstlicht zit. Daarom weet je dat hij het daar niet naar zijn zin heeft.

Tijd

· Het verhaal speelt zich waarschijnlijk af in ongeveer 1983, want als hij een nota moet schrijven van de afdeling Statistiek over het aantal uitleningen in het jaar 1982, neem ik aan dat het zich dan in 1983 afspeelt. Het is niet echt belangrijk voor het verhaal, want zoiets kan iedereen meemaken, in welk jaar je ook leeft. Er zijn de afgelopen jaren, decennia, eeuwen wel meer mensen geweest die het gevoel hadden dat het leven nutteloos was, dat hun leven nutteloos en leeg was. Het kan altijd geweest zijn, of zelfs nu gebeuren.

· Het verhaal is chronologisch verteld.

· Ik denk dat er sprake is van een open einde, want het kan nog alle kanten opgaan met Louis. Het liefst heb ik dat hij doodgaat en verlost wordt van zijn lijden, maar wie ben ik om dat te bepalen? Helaas, hij gaat niet dood, er komt zelfs een deel twee over onze Louis. Hopelijk gaat het daarin wat beter met hem, ik gun het hem van harte.

· Er waren geen flashbacks en/of vooruitwijzingen. Ook opvallende tijdsvertragingen waren er niet echt. Wat wel heel duidelijk aanwezig was, was dat alles heel langzaam verliep. Het hele boek was gewoon vertraagd, maar wat wil je ook, als je zelfs je ontlasting gedetailleerd gaat beschrijven? Dat viel me in ieder geval op.

Perspectief

· Je volgt het verhaal uit de ogen van Louis. Je komt alleen de dingen te weten waarover hij vertelt of nadenkt. Je bent dus volkomen afhankelijk van hem. Bijvoorbeeld als hij iemand niet aardig vindt, meestal om een belachelijke reden, kan je niets anders doen dan zijn mening te delen. Misschien is diegene wel heel aardig, maar daar kom je nooit achter, want Louis vertelt dat niet.

· Het perspectief is zeker onbetrouwbaar. Als je alleen naar hem zou luisteren, zou je nog denken dat iedereen gek was behalve hij. Gelukkig heb je als lezer (dat neem ik dan tenminste aan) iets als een gezond verstand, en geloof je niet alles wat hij zegt.

· Je wordt wel erg beïnvloed door de gedachten en woorden van Louis, maar het is weer niet zo dat ik ga beginnen te denken als Louis. Zijn kijk op het leven is nou eenmaal anders, dat blijkt wel uit dit boek. Toch krijg je na het lezen soms de neiging om ook mensen te beoordelen op hun uiterlijk, en misschien zelfs beter naar de mondhoeken van mensen te kijken om te zien of hij/zij geen ‘incestproduct’ is…

Stijl

· Louis vloekt veel. Dat valt het meest op in dit boek. Hij praat heel simpel, alledaags, al is het soms wel lastig om een woord te kunnen herkennen. Het is geen uitzondering als er in een zin woorden als trut, kalf, kutwijf en klootzak voorkomen. Typische Louis-taal.

· Zijn taalgebruik en stijl passen heel goed bij Louis, dat is een deel van hem. Hij denkt veel na over van alles, maar eigenlijk gaat het nergens over, het is allemaal onzin. Toch weet hij het steeds zo te brengen dat het boeiend blijft. Alles wat hij vertelt lijkt belangrijk door zijn manier van vertellen. Het is onmogelijk om je een Louis voor te stellen die een lange, grammaticaal kloppende zin kan uit kramen. Hij is nog net geen Johan Cruijf, maar hij gaat wel die kant op. Zoals hij het zelf ook aangeeft: ‘Het is gezeik, dacht hij, vol grammaticale fouten. Toch luisteren ze aandachtig.’

c. Thematiek

· De hoofdgedachte van het verhaal is makkelijk aan te geven. Louis heeft het nergens anders over: verveling. Hij verveelt zich te pletter, zijn leven lijkt hem nutteloos, hij heeft niets om voor te leven. Wat doe je als je de zin van het leven niet meer ziet? Je vervelen, proberen de tijd te doden.
Dat lukt Louis eigenlijk perfect, hij weet zijn dagen wel door te komen. Alleen de manier waarop hij dat doet is niet handig. Zo zorgt hij er alleen maar voor dat hij nog dieper zinkt in het drijfzand dat verveling heet. Hierdoor wordt zijn leven alleen maar nuttelozer, maar dat ziet hij niet.

· Louis gaat uit verveling hele rare dingen doen. Om te kunnen overleven op zijn werk gaat hij bijvoorbeeld met boeken lopen gooien en/of voetballen, of beter, voetboeken. Het is ook typisch dat hij uit verveling gaat roken en drinken, en niet zo’n beetje ook. Hij is een goed voorbeeld van een kettingroker, en een paar pilsjes in de ochtend zijn niet uit den boze bij hem. Dat komt wel vaker terug, ook in de ‘echte’ wereld; dat mensen gaan roken als ze (even) niet weten wat ze moeten doen. Louis heeft ook wel in de gaten dat het niet goed is dat hij zoveel rookt en drinkt, maar wat erg is, is ook anders, en dat is voor hem een positief punt natuurlijk.
Uit verveling gaat hij ook veel nadenken over de vreemdste dingen, hier een fragment waaruit dat blijkt:
Als je blind bent, viel het hem te binnen, kan je ook geen klok meer lezen. Je kan wel aan iemand vragen die wél ziet, hoe laat het is. Voor zo iemand is het eenvoudig je voor een uur op te lichten. Hij kan zeggen: ‘Het is twee uur,’ terwijl het eigenlijk drie uur is. Zo komt men als blind mens en uur te laat voor een belangrijke afspraak en de wonderbril gaat naar iemand anders. Vreselijk.
Louis ging op de stoel zitten, dat was al een tijdje geleden. Uit zijn boekentas haalde hij een blikje pils.
‘Alcohol voor de middag leidt tot drankzucht,’ mompelde hij. ‘Drankzucht leidt tot een zieke lever,’ ging hij door, ‘een zieker lever leidt tot hospitalisatie. Hospitalisatie leidt tot de kans een geschikte verpleegster te ontmoeten, op wie de patiënt dadelijk verliefd wordt. Helaas is de leverziekte ongeneeslijk en spoedig sterft de verliefde drinker.’
Louis dronk gulzig van het bier. Eén gulp goot hij naast z’n mond en het vocht druppelde op zijn kleren. ‘Jezus,’ mompelde hij, ‘ook dat nog. En de toestand was voorheen als zo rampzalig.’

· Het verband tussen de hoofdgedachte en de titel is dat er op het eerste gezicht geen verband is. In het boek ‘De man die werk vond’ raakt een man zijn baantje kwijt. Dat klinkt erg tegenstrijdig. Maar ik denk toch dat er een verband is, omdat ik denk dat hij de baan die hij is kwijtgeraakt niet als zijn werk ziet. Het werk in de titel is niet het werk uit het boek. Onder werk versta ik in dit geval je leven, dat je er van alles voor moet doen om zo hoog mogelijk te komen en er het beste van moet maken. Nu Louis is ontslagen, heeft hij de mogelijkheid om iets te maken van zijn toch al nutteloze leven. Maar je kan niets beginnen als het alleen een kans blijft, hij moet die kans ook grijpen om ook echt iets te bereiken.

Het kan ook zijn dat er echt geen verband is, maar een grapje van Brusselmans. Dat hij juist het tegenovergestelde van de inhoud van het boek heeft gebruikt als titel. Het zou me niets verbazen.
Er is wél een verband tussen het motto en de hoofdgedachte. Can’t find no antidote for blues. Dat is perfect van toepassing op Louis. Hij heeft geen idee hoe hij kan afkomen van zijn verveling en zijn donkere kijk op het leven. Hij houdt zich voor dat hij wel wat probeert te doen om een beter leven te leiden, maar dat doet hij niet, en uiteindelijk geeft hij de schuld aan anderen. Hij zoekt het probleem niet bij zichzelf, maar bij anderen, wat nou juist het probleem is.

· Toen ik voor het eerst las waarover het boek ging dacht ik meteen aan ‘De avonden’ van Reve. En voor het geval het niet duidelijk is, dat is niet bepaald positief. ‘De avonden’ vond ik niet om door te komen, alles was zo saai en zo eentonig. Ik snap niet dat er mensen zijn die dat serieus een goed boek vinden. Misschien dat ik over 10 jaar ook zo iemand ben, God verhoede, maar nu in ieder geval totaal niet.
Ik snap wel waarom ze die vergelijking maken met dit boek, want eigenlijk gaat het om precies hetzelfde, alleen is ‘De man die werk vond’ aangedikt met cynisme en sarcasme. Toch vind ik de versie van Brusselmans veel en veel beter door te komen, misschien door de humor, misschien door zijn schrijfstijl, ik weet het niet.

Samenvatting:

Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde Anton Steenwijk in Haarlem. Terwijl een groot deel van Nederland al feest vierde omdat zij bevrijd waren, leefden Anton en zijn familie nog in bittere armoede.

In Januari 1945 zat Anton (toen 12 jaar) met zijn ouders en zijn 17-jarige broer pater een spelletje te doen. Tot er plotseling zes schoten klonken. De NSB’er Ploeg lag dood voor het huis van de buren. Meneer Korteweg en Karin, de buren van de familie, kwamen hun huis uit en tilden het lijk voor hun huis vandaan en legden het voor het huis van de familie Steenwijk. Peter ging naar buiten om het lijk te verleggen, helaas lukte dit hem niet zonder gezien te worden door de Duitsers. Daarom vluchtte hij snel weg met het pistool van ploeg in zijn hand. De Duitsers vielen het huis van Anton in en staken het in brand. Van Peter hadden zij niets meer vernomen. Anton werd apart van zijn ouders vervoerd naar Heemstede en werd daar in een cel gestopt bij een ander jong meisje dat hem troostte. De daar op volgende maanden woont hij bij zijn oom in Amsterdam.

Na de bevrijding bleek dat Antons ouders en Peter diezelfde avond nog doodgeschoten waren. Anton bleef bij zijn oom en tante wonen. Hij dacht niet vaak meer aan de aanslag, hij had het ergens ver weg gestopt. In 1952 werd hij uitgenodigd voor een feestje in Haarlem, voor het eerst sinds de oorlog ging hij weer terug naar die stad. Hij liep nog even langs de plaats waar hun huis vroeger had gestaan en bezocht het monument dat aan het eind van de straat was opgericht. Ook de namen van zijn ouders stonden daarop. Voor het eerst voelde hij iets van angst. Hij wilde nooit meer in Haarlem terug komen.

Toen in 1956 meutes mensen alles vernielden wat met het communisme te maken had kwam hij tussen deze grote mensenmassa Fake Ploeg tegen. Fake was de zoon van Ploeg, (de doodgeschoten NSB’er). Anton vroeg hem even binnen te komen. Fake verdedigde zijn vader hartstochtelijk. Anton probeerde hem er van te overtuigen dat wat zijn vader had gedaan fout is geweest, maar dat dat nog geen reden was niet van hem te houden. Het lukte Anton echter niet en Fake liep woedend weg.

In 1961 trouwt Anton met Saskia. In 1962 werd hun dochtertje geboren. In 1966 was de begrafenis van een oud-verzetstrijder, die de vader van Saskia nog gekend heeft. Na de begrafenis werd er nog wat nagepraat en hoorde Anton plotseling iemand vertellen over schoten. Het was Takes, de man die Ploeg had doodgeschoten. Anton knoopt een gesprek aan met die man en het blijkt dat het meisje dat Anton die avond van de aanslag in de cel had getroost, samen met Takes die aanslag had gepleegd. Zij was later in de duinen geëxecuteerd. Anton begon te huilen, Voor zijn gevoel stierf het meisje nu pas. Hij had haar zijn hele leven al gezocht. Later op de avond ontdekt hij dat Saskia precies voldeed aan het beeld dat hij zich had gevormd van het meisje in de cel. (hij heeft haar nooit gezien, het was donker in de cel) Takes wilde alles weten wat Anton zich nog herinnerde van haar die nacht in de cel. Hij wist echter niets meer.

Anton was gescheiden van Saskia en hertrouwd met Liesbeth. Rond zijn veertigste kwam Anton in een crisis. Hij heeft de oorlog nooit echt goed kunnen verwerken.

In november 1981 deed Anton mee aan een vredesdemonstratie. Opeens kwam hij Karin Korteweg tegen (de buren die het lijk voor hun huis hadden gelegd). Ze vertelde dat zij en haar vader na de oorlog naar Nieuw-Zeeland waren geëmigreerd, dat haar vader geen rust meer had, bang dat Anton wraak zou komen nemen. Daar had haar vader later ook zelfmoord gepleegd. Ze hadden het lijk verplaatst om zijn hagedissen te redden. Later had hij ze allemaal doodgetrapt. Waarom voor Antons huis en niet voor dat van de familie Aarts? Bij de familie Aarts zaten Joden verborgen. Verward nam Anton afscheid van Karin. Hij had nu na al die jaren antwoorden op zijn vragen. Maar wie was er schuldig?? Of was iedereen schuldig en onschuldig?

1.3 Uitgewerkte persoonlijke reactie:

Onderwerp:
Het onderwerp van de tekst is de Tweede Wereldoorlog dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat ze het hebben over het verzet, de hongerwinter en dat ze de Tweede Wereldoorlog zelf ook noemen in het boek. Het onderwerp spreekt mij wel aan omdat ik wel houdt van boeken die spannend zijn en dit boek was, net zoals de meeste andere oorlogsboeken, erg spannend.
Het onderwerp ligt niet in mijn belevingswereld omdat ik haast nooit aan de Tweede Wereldoorlog denk en je er ook niets van hoort op tv, behalve dan de herdenkingen. Daardoor lig het onderwerp dus niet in mijn belevingswereld. Hoe ik over de Tweede Wereldoorlog denk is dus ook niet veranderd. Ik heb wel vaker films gezien die ook over de Tweede Wereldoorlog gingen. Maar dit boek vond ik toch wel heel speciaal. Ik had er nooit echt over nagedacht dat de oorlog voor iemand zo traumatisch kan zijn geweest dat hij zich zelfs nog zo angstig en verward voelt na de oorlog.

Gebeurtenissen:
De belangrijkste gebeurtenis in het boek is dat Ploeg door een aanslag om het leven wordt gebracht. Dat komt doordat het in het hele verhaal draait, zoals de titel ook al doet vermoeden, om de aanslag op Ploeg. Deze gebeurtenis wordt goed beschreven want als je het boek gelezen hebt weet je precies hoe de aanslag op Ploeg gegaan is. De gebeurtenissen vloeien logisch uit elkaar voort, dit komt doordat onbelangrijke zaken zijn weggelaten waardoor er een heldere verhaallijn ontstaat. De gebeurtenissen in het boek vind ik geloofwaardig omdat de genoemde feiten in het boek zoals de hongerwinter en de razzia’s ook historisch verantwoord zijn. De gebeurtenis die mij aan het denken heeft gezet is dat Ploeg verplaatst werd waardoor deze voor de deur bij Anton kwam te liggen. Dat komt doordat ik niet weet wat ik in zo’n situatie zou doen; het lijk bij mij voor de deur laten liggen met de kans dat jij vermoord wordt of het naar de buren slepen zodat zij vermoord worden.

Personage:
De hoofdpersoon is volgens mij geen held omdat het niet gaat om wat voor een goede dingen hij heeft gedaan. Het is namelijk het verhaal over hoe hij de oorlog beleefde en dat heeft niets te maken met het zijn van een held. Dat was hij dan dus ook niet. De personages zijn levensecht. Dat is zo omdat je de handelingen van de personages je heel goed kunt voor stellen. Zoals het al eerder vermeldde verplaatsen van Ploeg. De beslissingen van de personages zijn aanvaardbaar op één na, het verplaatsen van Ploeg, al had ik misschien in die situatie hetzelfde gedaan, eigenlijk is het natuurlijk niet aanvaardbaar om er iemand anders mee op te schepen. Of ik zo zou reageren weet ik dus niet zeker maar de mogelijkheid zit er wel in.

Opbouw:
De opbouw is niet ingewikkeld, dit komt doordat het verhaal chronologisch is en de gebeurtenissen daardoor logisch uit elkaar voort vloeien. Er zitten een aantal flashbacks in, bijvoorbeeld als Anton weer terugdenkt aan het verleden, dat is prettig want dan weet je weer wat er precies gebeurde. De opbouw past goed bij het onderwerp omdat hij, wanneer de oorlog afgelopen is, de oorlog nog moet verwerken, daarom passen flashbacks goed in de opbouw want zo kijkt hij dus eigenlijk terug naar het verleden en dat helpt bij zijn verwerkingsproces. Het boek begon me te boeien toen Ploeg vermoord was en de familie van Anton in angst in hun eigen huis zaten. Dat kwam omdat het toen spannend werd.

Taalgebruik:
Het taalgebruik in het boek is niet moeilijk omdat er korte zinnen in staan en de woorden gangbare woorden zijn. De verhouding tussen dialoog en beschrijvingen was goed want je kreeg genoeg achtergrondinformatie om de dialogen te begrijpen. De tekst leverde geen problemen op qua beeldspraak, symbolische verwijzingen of duister taalgebruik. Ook zijn mij geen eigenaardigheden opgevallen.

2. Verdiepingsopdracht:

2.1 Titelverklaring:

In januari 1945 vindt er voor het huis van de familie Steenwijk een aanslag plaats op een NSB’er. Uit wraak fusilleren de Duitsers de ouders van Anton Steenwijk en steken ze het huis in brand; zijn broer Peter is gewapend het huis van de buren ingevlucht, maar heeft deze vluchtpoging ook met de dood moeten bekopen. Tegen zijn wil in bepaalt de aanslag uit de titel het leven van Anton Steenwijk.

2.2 Tijd

2.2.1 Vertelde tijd
Het boek ‘de aanslag’ begint in januari 1945 en eindigt in november 1981. De vertelde tijd is dus bijna 37 jaar.

2.2.2 Verteltijd
Ik heb ongeveer 10 uur nodig gehad om het boek te lezen.

2.2.3 Historische tijd
De aanslag zelf speelt zich af in de tweede wereldoorlog. Het boek begint bij de aanslag en eindigt in 1981 bij de vredesdemonstratie. Elke episode speelt in een ander jaar.

2.3 Personages

2.3.1 Hoofdpersonen
De hoofdpersoon van het boek is Anton Steenwijk. In het begin van het boek is hij 12 jaar, aan het einde 48 of 49 jaar. Blijkens de opmerkingen van anderen verandert hij in de loop van de jaren nauwelijks. Hij was een lange, slanke man met sluik, donker haar, donkere wenkbrauwen en een gave huid in de tint van noten. Hij hief meestal zijn hoofd een beetje schuin en gooide vaak zijn haar met een korte beweging naar achteren, wat iets sympathieks had. Hij liep een beetje sloffend.
Anton leek op zijn vader die griffier was bij de arrondissem*ntsbank. Tijdens de oorlog gaf hij zijn zoon Peter Griekse les, in naam van de humanitas. Tijdens de aanslag bleef hij gebogen, als een schim aan tafel zitten zonder iets te kunnen doen. In tegenstelling tot Anton en zijn vader waren moeder en broer Peter blond en hadden blauwe ogen. Er valt niet veel over hen te zeggen; evenmin over de oom en tante die Anton in huis nemen.
Anton wilde de aanslag vergeten. Al tijdens de ramp had hij af en toe het gevoel er niet echt bij te zijn. Hij was ook te jong om het allemaal te bevatten. Dat hij voor het eerst in een auto zat, leek hij belangrijker te vinden dan dat hij zijn ouders niet meer zag. Na de bevrijding, toen het bericht kwam dat zijn ouders en broer doodgeschoten waren, wilde Anton de gebeurtenissen diep in zichzelf sluiten.
Maar ook al wil Anton de aanslag vergeten, deze gebeurtenis blijft de hele tijd in hem doorwerken. En hoe sterk, blijkt als hij beseft dat hij met Saskia is getrouwd omdat zij lijkt op de voorstelling die hij heeft gemaakt van Truus Coster. Saskia was stewardess, haar vader, De Graaff, was ambassadeur in Athene. In de oorlog had hij een vooraanstaande positie binnen het verzet bekleed. Hij sprak niet vaak over de oorlog. Mevrouw de Graaff werd vergeleken met koningin Wilhelmina en met een generaal.
Anton hertrouwde met Liesbeth, wiens vader in Indonesië in Japanse gevangenschap had gezeten en daar ook nooit over sprak.
Van Saskia kreeg Anton een dochter, Sandra en van Liesbeth een zoon, Peter. De meeste personen krijgen weinig diepgang in het boek. Dit is niet het geval met Cor Takes, de man die samen met Truus Coster de aanslag op Ploeg had gepleegd. Takes had sombere donkerbruine ogen, waarvan het linker anders was dan het rechter. Daardoor bezat hij een doordringende blik waartegen Anton geen verweer had. Toch vond Anton Takes sympathiek, hij had zich nog nooit zo met een ander verbonden gevoeld. Voor Takes was het nog steeds oorlog, hij kon er niet los van komen. Takes sprak met Anton over de oorlog, niet om zijn daad goed te praten (hij zou nu weer een fascist kunnen doden), maar omdat hij aan niks anders meer kon denken. Hij was verliefd op Truus, al had hij een vrouw en kinderen. Hij wilde van Anton weten wat Truus in de cel gezegd had, maar die kon het zich niet meer herinneren. Wij als lezer weten dat Truus ook van Takes hield.
Truus Coster was een 'filosofe met een pistool'. Als het over de moraal ging, zat ze op haar praatstoel. Ze had dik, weerbarstig, rossig haar. Ze is niet ouder dan 24 jaar geworden: in april 1945 is ze in de duinen geëxecuteerd. Haar geboorte- en sterftedatum zijn precies gelijk aan die van de communistische verzetsstrijdster Hannie Schaft ('het meisje met het rode haar'). Er komen meer figuren voor in de roman die in verband kunnen worden gebracht met reële personen.
Fake Ploeg was de zoon van de NSB'er Ploeg. In 1956 blijkt hij een felle anticommunist te zijn. Hij verdedigt zijn vader hartstochtelijk.
Meneer Korteweg was zeeman geweest. Hij had veel reptielen, die voor hem heel belangrijk waren. Daarom had hij het lichaam van Ploeg verlegd. Later trapte hij ze dood, omdat Antons ouders en broer vermoord waren. Uit angst dat Anton wraak zou nemen, emigreerde hij naar Nieuw-Zeeland. Daar pleegde hij in 1948 zelfmoord.
Karin was verpleegster. Ze was de dochter van meneer Korteweg. Zij is nooit getrouwd. Anton kwam haar tegen op de vredesdemonstratie.

2.3.2 Anton Steenwijk is duidelijk een round-character Hij maakt duidelijk een ontwikkeling door. In het begin is hij verlegen en onzeker. Langzamerhand wordt hij steeds zelfverzekerder. Door de jaren heen verandert zijn uiterlijk niet veel, wat blijkt uit het feit dat iedereen hem steeds herkent.
Bijfiguren zijn het gezin van Anton (vader, moeder en Peter), Saskia, Truus Coster, Cor Takes, Liesbeth en Sandra.
Alle bijfiguren zijn flat-characters. Ze maken geen ontwikkeling door in de loop van het verhaal.

2.4 Structuur

2.4.1 Geleding
De roman is in 5 episodes (en een proloog) verdeeld, die allemaal een bepaalde tijd beschrijven. Dit is voor de lezer een goede houvast.
Vanzelfsprekend zit er een duidelijke samenhang tussen de verschillende episodes. De hoofdrolspeler, Anton Steenwijk, wordt gedurende ruim 37 jaar van zijn leven gevolgd. De oorlog en de herinnering eraan speelt door het hele verhaal heen een belangrijke rol.
- 1945 : de aanslag / oorlog, hongerwinter
- 1952 : de Beumers, het monument / Korea
- 1956 : Fake Ploeg / anticommunisme, opstand Hongarije
- 1966 : Takes / PROVO, vrijlating Willy Lages
- 1981 : Karin Korteweg / vredesdemonstratie
Het viel mij op dat van die episodes telkens maar één of twee dagen uitgebreid beschreven wordt. Mulisch vat in elk eerste hoofdstuk van een nieuwe episode de tijd tussen de vorige en nieuwe episode samen.
Mulisch schrijft zijn roman in de verleden tijd. Dit viel mij eigenlijk pas op toen ik op bladzijde 208 de volgende zin las (over Anton): ‘Ook hij stond met zijn rug naar de toekomst en met zijn gezicht naar het verleden. Als hij nadacht over de tijd, zoals hij soms deed, zag hij de gebeurtenissen niet uit de toekomst komen en via het heden naar het verleden gaan, maar uit het verleden ontwikkelden zij zich in het heden, op weg naar een ongewisse toekomst’.

2.4.2 Begin / einde
De schrijver heeft van de mogelijkheid ab ovo gebruik gemaakt om het verhaal te beginnen. Dat betekent dat het verhaal begint bij de eerste gebeurtenis van het verhaal waarna de andere gebeurtenissen in chronologische volgorde worden verteld. De functie van het begin is denk ik gewoon de situatie schetsen waarin Anton op dat moment leeft. De proloog begint namelijk met een hele beschrijving over hoe de kade waar Anton gewoond heeft eruit ziet.
In het begin dacht ik eigenlijk, wat een saai boek, want alleen maar een beschrijving wekt je interesse meestal niet echt. Later in het boek wordt het toch wel spannender en leuker.
Het boek eindigt met de laatste episode. Er is geen echt speciaal einde. Hij komt er wel in de laatste episode pas achter wat er nu precies allemaal gebeurd is tijdens de aanslag. Het is dus wel een gesloten einde, want je komt wel bijna alle details te weten op het einde.

2.5 Ruimte

2.5.1 beschrijving van de ruimte
De aanslag, de belangrijkste gebeurtenis in het verhaal, wordt gepleegd in Haarlem. De kade, waar Anton woonde wordt in de proloog uitvoerig beschreven. Er wordt uitgebreid over de vier huizen en de omgeving verteld. In 1952 gaat Anton voor het eerst na de aanslag terug naar Haarlem. Anton voelt de overeenkomst tussen hemzelf en de stad:" Wat hij zag, was geen stad als zoveel andere op aarde: zij verschilde ervan zoals hij met andere mensen" (blz. 82). Anton wil nooit meer terug naar Haarlem, maar jaren later gaat hij er nog een keer naartoe om Sandra de plek van de aanslag te laten zien. Na de aanslag woonde Anton bij zijn oom en tante op de Apollolaan in Amsterdam. Apollo is de god van het licht. Dit staat in tegenstelling tot de duistere gebeurtenis in Haarlem. In 1969 kocht Anton een huis een Toscane, om daar de vakanties door te brengen. Hij kwam er erg graag en wilde zich er op een gegeven moment zelfs permanent gaan vestigen. Hij genoot daar vaak van het typisch Toscaanse uitzicht, omdat dat in ieder geval ver verwijderd was van Haarlem, 1945. Nadat Anton hier een crisis had meegemaakt verloren het huis en het uitzicht hun perfectie: "Zoals een mooi gezicht ontsierd wordt door een litteken" (blz 214). De donkere cel waar Anton na de aanslag verbleef was erg belangrijk voor hem. Het symboliseerde de duisternis en het isolement waarin Anton na de aanslag verkeerde. De enige lichtpunten in die cel waren de vingertoppen van Truus Coster over zijn gezicht. Het souterrain van Cor Takes wordt ook uitgebreid beschreven. Er wordt gezegd dat het iets weg heeft van een ondergronds hoofdkwartier.

2.5.2 functie van de ruimte
De ruimte wordt wel uitgebreid beschreven, maar volgens mij heeft dat niet de functie om het verhaal spannender te maken. Het heeft meer een symbolische functie, net als de naam van de straat waarin het huis van zijn oom en tante staat: de Apollolaan (is God van het licht). Dat is een tegenstelling tot de duistere gebeurtenis in Haarlem.

2.6 Thematiek

2.6.1 Verhaalmotieven
Er zijn enkele belangrijke verhaalmotieven:
het vergeten van afschuwelijke gebeurtenissen (Anton wordt Anesthesist: specialist in het vergeten.)
De goede haat en de slechte haat. Er zijn ook tegenstrijdige motieven: liefde-haat, goed-kwaad, schuld-onschuld en licht-duisternis.
Herinnering: Anton wordt iedere keer herinnerd aan de aanslag doordat hij keer op keer puzzelstukjes tegenkomt voor de grote puzzel. Als hij die dingen van het verleden niet was tegengekomen, dan was de aanslag niet opgelost geweest.
Zoektocht: Anton heeft een lange zoektocht gemaakt om de aanslag te kunnen verwerken. Bij die zoektocht hebben vele personen Anton geholpen.

2.6.2 Abstracte motieven
Het abstracte motief in dit verhaal is het motief van toeval of lot, want in dit verhaal komt dit motief vaak naar voren. Bijvoorbeeld het toeval dat Fake Ploeg in de straat waar Anton woont vermoord is. Het lot van Anton dat hij als enige uit het gezin de aanslag overleeft. Het toeval dat hij in de cel juist bij de pleegster van de aanslag in de cel zit. Andere situaties die dit motief ondersteunen zijn onder andere dat hij toevallig Cor Takes hoort spreken over de aanslag en dat hij tijdens een demonstratie Karin Korteweg, zijn vroegere buurmeisje, tegen het lijf liep.

2.6.3 Leidmotieven
dobbelsteen: Anton's hele leven wordt door het lot bepaald. Dit symbool voor het lot komt elke keer als er iets belangrijks gaat gebeuren voor, bijvoorbeeld vlak voor de aanslag en aan het begin van zijn aanval in Italië.
stenen: stenen komen veel voor in dit verhaal, Anton Steenwijk. De dobbelsteen, Hij ontmoette zijn vrouw bij de tentoonstelling Stone of scone, Fake junior goot een steen door zijn spiegel, en ook de volgende zin:" Hij moest nu alles weten en het dan vergoed begraven, een steen erover wentelen en er nooit meer over denken."
as: Het huis van de familie Steenwijk gaat in as op, ook ploft er was uit de kachel als die ontploft en ook de laatste zin van het verhaal:"zijn schoenen sloffen en het is of zij wolkjes as opwerpen, ofschoon nergens as te zien is.
kruidnagel: In de eerste episode probeert zijn moeder haar kiespijn te onderdrukken met kruidnagel, in de laatste episode krijgt Anton het van zijn moeder. Dit motief legt een link tussen de eerste en de laatste episode.
vuur: Vuur komt de hele tijd terug in het verhaal. Het huis van Anton dat in vlammen opgaat, vuur als het konvooi aangevallen wordt door een Engels vliegtuig, en ook een beetje vuur als de kachel ontploft. Ook raakt hij in een crisis als hij een vuuraansteker ziet.
Spiegel: Ook de spiegel komt in dit verhaal veel voor. Het is een symbool voor het terugkijken naar het verleden. Fake Ploeg jr. gooit de spiegel van Anton stuk, hij wil niet terugkijken naar het verleden.
2.6.4 Thema/motto
Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht.
C. Plinius Caecilius Secundus: Epistulae, VI, 16
Dit citaat van Plinius heeft betrekking op de uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 77. Deze uitbarsting zorgde ervoor dat Pompeï onder as en lava bedolven werd. Volgens Plinius was er zo veel as in de lucht, dat het donkerder was dan in de nacht. De aanslag op Ploeg heeft voor de familie Steenwijk en hun huis net zo’n verwoestende werking. Bovendien komt er op verschillende plaatsen in De aanslag as voor: zo begint de tweede episode met de vermelding dat er nog jarenlang as uit de hemel zal neerdalen. Dit is een vooruitwijzing naar het feit dat Anton zijn hele leven met de aanslag op Ploeg bezig is. Als Ploeg jr. zijn kei door de spiegel gooit, ploft er een wolk as uit de kachel. ‘As’ is het symbool van de vergankelijkheid: als iets er niet meer is, is er slechts as over en aan as kun je niet meer zien wat het ooit geweest is. De roman eindigt met de woorden: zijn schoenen sloffen en het is of zij wolkjes as opwerpen, ofschoon nergens as te zien is.

Brahim is een 16-jarige, sportief ingestelde, Marokkaanse jongen die met veel plezier in zijn vrije tijd in “Novara” werkt. Dat is de pizzeria van zijn vader. Zijn vader Amar heeft echter last van reuma en hij kan die zaak niet meer alleen runnen. Hij loopt dan ook altijd op krukken door de zaak. Maar gelukkig werken Brahims oom Faris en diens zoon Iljas (die ze Haas noemen vanwege zijn gedrag) ook in de pizzeria. Dat is fijn voor de vader van Brahim, maar het is wel een echte mopperkont. In het begin gaat het prima. Brahim zit wel gewoon op school in havo-4. Met zijn neef Iljas brengt hij in een soort wedstrijdverband de pizza’s rond, waarbij ze de straat soms wel eens onveilig maken. Maar Amar blijft verdachtmakingen maken in de richting van zijn broer Faris. Er verdwijnt geld uit de zaak, denkt hij.

Brahim heeft een leuk Nederlands vriendinnetje dat Alice heet, de pizzeria loopt goed en ook op school zijn er geen problemen. Brahim moet op een bepaald moment een opdracht voor het kunstvak CKV maken en hij wil tegelijkertijd een origineel cadeau voor Alice kopen. Hij besluit daarom die twee dingen met elkaar te combineren. Brahim gaat naar zijn neef Haas en samen maken ze een muzikaal nummer(een rap) en daarvan nemen ze een fraaie clip op. Als het eindresultaat klaar is, wil Brahim het nummer aan zijn klas laten zien en daarvoor is hij best zenuwachtig. Natuurlijk is dat ook omdat hij benieuwd is naar de reactie van Alice. Maar de reacties van zijn klasgenoten zijn geweldig leuk en Brahim is best trots op zijn prestatie.

Maar wanneer hij naar huis gaat, ziet hij aan zijn vaders gezicht dat er iets mis is. Na de felle discussie tussen Brahims vader en zijn broer Faris heeft de laatste besloten de laatste ontslag te nemen. ’s Avonds gaan Brahim en Haas Bacardi drinken. In een café krijgen ze ruzie, maar ze helpen elkaar, omdat ze familie zijn. Als ze dronken buiten liggen, krijgen ze ruzie met elkaar omdat Brahim over het gestolen geld begint.

Samen met zijn zoon Haas opent Oom Faris niet lang daarna een eigen pizzeria, die de naam “Melodia” krijgt. Daardoor zijn de familieleden ineens elkaars concurrenten geworden. Het is het begin van een grote ’pizzaoorlog’. Omdat Brahims vader steeds meer last krijgt van zijn reuma, vindt hij dat Brahim de zaak over moet nemen. Brahim moet er wel een tijdje over nadenken. Maar uiteindelijk besluit hij het toch te doen. Maar er zijn natuurlijk wel grote consequenties aan verbonden. Brahim moet een ander leven dan vroeger gaan leiden. Hij is echt betrokken bij de zaak, maar hij moet nu eenmaal keuzes maken. Hij laat zijn vriendin Alice en zijn andere vrienden af en toe wel eens zitten. Dat heeft hij voordat hij de zaak overnam nooit gedaan. Hij neemt dan wel de zaak over, maar zijn vader bemoeit zich overal mee.

De pizzaoorlog tussen de twee “maffia” gaat echt beginnen. Om de zaak van Brahim Novara een slecht imago te bezorgen en ‘zwart’ te maken heeft Haas allemaal vervelende ideeën uitgebroed. Eerst komt de Wareninspectie om te vertellen dat ze muizen hebben. Daarna koopt Haas een paar junkies om. Die moeten ervoor zorgen dat de klanten last van deze junks krijgen, waardoor ze hun pizza’s niet meer bij “Novara” bestellen maar bij de concurrent “Melodia” van Faris en Haas. Een van de medewerkers (Robbie) gaat hen te lijf, waardoor er weer slechte publiciteit komt en er steeds meer klanten wegblijven.

Ook zorgen ze in “Melodia” voor veel entertainment om klanten te trekken en dat lijkt ook te lukken, tot grote irritatie van Brahims vader. Hij dreigt het namelijk te verliezen van zijn broer en dat is binnen het familieverband heel pijnlijk. Alice vindt het stom dat Brahim niet meer naar school komt.

Brahim gaat een paar keer per week fitnessen in de sportschool, omdat hij zijn energie moet kwijtraken en de spanningen van zich af moet trainen. Hij komt steeds meer in de stress door zijn eerzuchtige vader Hij treft er altijd vreemde mensen aan. Zo is er een man van Chinese afkomst met wie hij een hele tijd zit te praten. Deze Woo heeft ooit een wokrestaurant in het centrum van de stad gehad, maar die zaak is al een paar jaar gesloten “wegens omstandigheden”, vertelt de man. Brahim mag de man eigenlijk wel en hij vertelt hem het verhaal van de uitgebroken pizzaoorlog. De man antwoordt dat hem eigenlijk hetzelfde is overkomen. Maar hij had het allemaal niet zo maar gepikt en hij had zijn woede op zijn tegenstander gekoeld met een vuurwapen. Daarvoor had hij vijf jaar in de gevangenis moeten zitten. Hij vertelt Brahim dat hij zijn zaak weer wil openen en dat hij een heel nieuw leven wil beginnen. Maar als het echt oorlog wordt tussen hem en Haas, kan Brahim altijd naar hem toe komen. Alice heeft gescheiden ouders en hij vindt de mensen maar erg saai. Hij moet een keer een weekendje mee: o.a. naar het Concertgebouw, maar hij gedraagt zich niet goed.

De beide pizzeria’s “Melodia” en “Novara” hebben een voetbalteam opgesteld om reclame voor de pizzeria’s te maken. Het betreft futsal, wat zaalvoetbal betekent. Wanneer ze in de competitiewedstrijd tegen elkaar moeten voetballen, wordt het een erg felle wedstrijd: het lijkt wel bijna oorlog. De wedstrijd wordt zelfs gestaakt na een doldwaze overtreding van Haas. Toch wordt het daarna best gezellig en de spelers van beide teams bieden elkaar excuses aan. Brahim msn’t naar Alice dat alles wel goed zal komen.

De pizzaoorlog lijkt voorbij te zijn. Na afloop wordt er gefeest met veel drank en een optreden van een sexy buikdanseres in “Melodia.”. Buikdanseres Jalima probeert Brahim te versieren en vraagt hem om een zoen: Brahim vindt dit te ver gaan, omdat hij immers een vriendin heeft. Hij wijst haar af en dat zal hem duur komen te staan.

Een paar dagen later ( op een drukke donderdag) komt Alice kwaad pizzeria “Novara” binnen gestoven en ze vertelt Brahim dat ze zo boos op hem is dat ze hem nooit meer wil zien. Ze loopt daarna snel uit de zaak en daarna is ze ook niet meer te bereiken voor Brahim. Het enige wat hij nog van haar krijgt, is een msn’je. Daarin staat een link naar een filmpje op “You Tube”. In dat filmpje is geval te zien dat Brahim de buikdanseres van een paar dagen ervoor een zoen geeft. Het is natuurlijk duidelijk dat Haas erachter steekt.

Meteen wordt het Brahim duidelijk:’de pizzaoorlog is helemaal nog niet afgelopen!’ Hij pakt
zijn scooter en rijdt weg. Onderweg probeert hij enkele keren tevergeefs Alice te bereiken. Hij wordt ook steeds gebeld vanuit de pizzeria: het is namelijk ontzettend druk. Brahim rijdt naar het restaurant van de Chinees Woo die hij uit de sportschool kent en doet hem het hele verhaal uit de doeken. De man heeft ooit beloofd hem te helpen, geeft Brahim een pistool en vertelt hoe hij dat moet gebruiken. Daarna rijdt Brahim naar “Melodia”, de zaak van Faris en Haas. De zaak is helemaal leeg. Het lijkt net of ze weten dat hij eraan komt. Dan komt Faris eraan. Hij ziet dat Brahim boos en opgewonden is. Even later komt ook Haas aangereden op zijn pizzascootertje. Haas merkt dat Brahim helemaal over zijn Marokkaanse theewater is . Hij rijdt snel weg op zijn scooter maar wordt achtervolgd door Brahim. Na een gevaarlijke achtervolging door de stad beukt Brahim Haas op de snelweg tegen de vangrail aan. Haas is gewond en Brahim krijgt de kans hem dood te schieten..

Dan biecht Haas het verhaal op waarom dit allemaal heeft plaatsgevonden. Hij is jaloers op Brahim, omdat hij van mening was dat Brahim zijn vader had afgepakt. Daarom wilde hij zelf ook iets van Brahim afnemen. Hij denkt dat zijn vader Faris meer om Brahim geeft dan om zijn eigen zoon. Hij heeft daarom gerommeld met het filmpje op “You Tube”. Faris heeft eigenlijk niets verkeerd gedaan. Haas is de enige die wat heeft uitgehaald. Zelfs met het verdwijnen van het geld, is hij de enige geweest die er mee te maken heeft. Oom Faris gaat ook daarbij vrijuit. Brahim snapt nu ook de hele geschiedenis, maar weet niet goed hoe hij er nu mee moet omgaan. Een ding weet hij zeker. Hij hoeft Haas niet meer neer te knallen. Daarom gooit hij het geleende pistool van de Chinees maar snel in het water. Hij weet alleen nog niet of hij Haas ooit kan vergeven wat die hem heeft aangedaan. De pizzaoorlog is echter wel beëindigd.
Het komt natuurlijk weer goed tussen Brahim en vriendinnetje Alice, wat uit de laatste MSN-online blijkt.

is een sportieve Marokkaanse jongen van 16 jaar. Hij zit in Havo-4, maar omdat hij veel tijd aan de zaak moet besteden, spijbelt hij nog wel eens van school. Zijn half lange zwarte haar draagt hij achterover. Hij is altijd goed gekleed en ruikt lekker. Hij is een aardige en eerlijke jongen, die goed van vertrouwen is. Hij doet wel vaak stoer en gebruikt grove taal en drank. Voetballen vindt hij ook erg leuk. Maar een concert in het Concertgebouw is aan hem niet besteed: hij verveelt zich dus. Hij is nooit echt bang, ook niet als mensen hem pesten of aanvallen. Hij is beslist geen vechtersbaas. Hij is geduldig, maar als hij echt boos wordt, is hij niet meer te houden. Hij wordt woedend als zijn neef Haas zich tegen hem keert. En dan is de beer ook werkelijk los. Na een wilde achtervolging krijgt hij Haas te pakken. Hij krijgt de kans zijn neef neer te knallen, maar als hij diens verhaal heeft gehoord, besluit hij dat niet te doen en het pistool weg te gooien.

) is de iets oudere neef van Brahim. Hij is een atletisch, klein en druk mannetje dat graag stoffen broeken en zijden bloesjes draagt. Hij heeft krulhaar en puistjes in zijn gezicht. Hij luistert graag naar zijn eigen, bewerkte muziek. Hij houdt erg van maffiafilms en die komen hem later goed van pas bij zijn trucs. Hij doet in het begin van het verhaal wel aardig, maar aan het eind van het boek blijkt hij een gemeen en jaloers persoon te zijn. Hij is jaloers op Brahim, omdat hij denkt dat zijn vader Faris meer om Brahim geeft dan om hem. Daarom start hij de pizzaoorlog tegen “Novara”.

is het vriendinnetje van Brahim, ze is een jaar jonger dan hij. Brahim vindt dat ze op een fotomodel lijkt, met haar lange benen, lange blonde haren, groene ogen en haar mooie lippen. Ze is een vriendelijk en trouw meisje. Haar ouders zijn weliswaar rijk, maar ze gedraagt zich niet als een verwend kreng. Ze waarschuwt hem dat hij niet van school moet wegblijven. Ze is heel boos, wanneer ze hoort dat Brahim haar ontrouw is. Aan het einde van het verhaal komt het weer goed tussen haar en Brahim.

is de ziekelijke vader van Brahim. Hij heeft last van reuma en loopt altijd te schelden en te mopperen, ook op zijn zoon. Hij zoekt ruzie met zijn broer Faris en beschuldigt hem van diefstal. Hij kan het helemaal niet verkroppen dat zijn broer Faris een betere zaak heeft dan hij en dat die zijn klanten weet weg te lokken. Hij heeft dan wel zijn zaak overgedaan aan zijn zoon, maar hij bemoeit zich er steeds mee. Voor zijn zoon is hij helemaal geen leuke vader, want hij richt zich meer op zijn eigen maatschappelijk succes dan op de opvoeding van zijn zoon.

Het boek begint met een proloog. Later blijkt dat die proloog ongeveer anderhalf jaar na het eigenlijk verhaal speelt, Op de scooter achtervolgt Brahim zijn neef Haas, totdat hij hem in de vangrail duwt. Vervolgens wordt de voorgeschiedenis van anderhalf jaar ervoor verteld.

Daarna volgen er 23 hoofdstukken die vak een opvallende titel hebben. Die heeft heel vaak te maken met de inhoud van het hoofdstuk: enkele voorbeelden van de bijzondere titels zijn:
- Panjabipizzamixdonderdag
- Vette ansjovis en dikke vette pakken floes
- Pizzastuds, steunoma’s , leernichten en andere dingen om van te leren.
- De Zwarte Draak van Weert
- Scareface forever

De volgorde van die hoofdstukken is chronologisch gerangschikt. Af en toe zitten er flinke stukken tijdverdichting in. Twee hoofdstukken zijn een weergave van het MSN-gesprek tussen Alice en Haas.
Na de 23 hoofdstukken volgt een epiloog, waarin we in het verhaal verder gaan op de inhoud van de proloog. Brahim roept na het ongeluk Haas ter verantwoording. Die bekent alles. In het allerlaatste hoofdstukje is er nog sprake van een MSN-online bericht tussen Alice en Haas.

De verteller is de 16-jarige Brahim. Hij vertelt in de ik-vorm. In de proloog is dat in de o.t.t. maar in de andere hoofdstukken vertelt hij in de o.v.t

Thema en motieven:
Het is niet zo moeilijk om het thema van deze roman te bepalen. Het gaat om de strijd tussen familieleden. Amar heeft de zaak “Novara”met zijn eigen handen maar met hulp van zijn broer Faris opgebouwd. Maar hij is een moeilijke man die alleen maar van werken weet. Het gaat ook best goed, maar Amar wantrouwt zijn broer en verdenkt hem ervan geld te hebben verduisterd. Dat pikt Faris niet en hij neemt ontslag. Mede aangezet door zijn zoon opent hij zelf een pizzeria en ze doen er alles aan om Novara ten gronde te richten. Het gaat er natuurlijk nu om wie de beste pizzeria heeft en daarbij komt de eer van de familie om de hoek kijken. Wie doet het in het leven het beste?

Een tweede belangrijk motief is jaloezie. Achteraf blijkt waarom Haas de oorlog tegen zijn familieleden is begonnen. Het motief daarvoor is jaloezie. Neef Brahim bezit immers alles:’zijn ouders zijn niet gescheiden, hij doet het goed op school en hij heeft een mooi vriendinnetje. Wanneer hij merkt dat zijn vader Faris ook nog goed kan opschieten met Brahim, wordt hij jaloers en probeert hij zijn oom tegen broer en neef op te zetten. Hij hoopt zo zijn vader terug te krijgen. Maar hij slaagt niet in die opzet.

Een ander belangrijk motief is de jeugdliefde tussen Brahim en Alice. Hoewel ze uit verschillende milieus afkomstig zijn, kunnen ze het heel goed met elkaar vinden. Bewijs daarvoor is o.a. dat Brahim een clip voor haar wil maken als ze jarig is. Hij schaamt zich daarbij niet voor zijn klasgenoten. Wel gaat hij als hij de zaak van zijn vader moet overnemen op de vriendschap inleveren. Hij verzaakt ook de school en zij waarschuwt hem daarvoor, omdat ze het dom vindt dat hij niet meer naar school komt. Brahim is haar echter wel trouw, want hij laat zich niet verleiden tot een zoen aan de buikdanseres, maar door het nare plan van Haas lijkt het allemaal te mislukken. Gelukkig overwint het gezonde verstand bij Alice het ook: ze begrijpt dat Brahim erin geluisd is en ze blijft met hem verkering houden.

‘De Engelenmaker’ bestaat uit drie delen en wordt verteld vanuit het oogpunt van verschillende personen in het boek (een alwetend perspectief)

Het eerste deel speelt in het heden en vertelt hoe Doktor Victor Hoppe terugkomt in zijn geboorteplaats Wolfheim, een dorpje vlakbij het drielandenpunt. Met zijn hazenlip en zijn rode haren maakt hij een eigenaardige indruk. Hij heeft drie kinderen bij zich, die naar geruchten een spleet over hun hele gezicht hebben. De bewoners van Wolfheim moeten niets hebben van de rare dokter, maar na een aantal genezingen wordt hij toch geaccepteerd samen met zijn zoons, de spleten over hun gezichten blijken littekens van een hazenlip te zijn. De kinderen lijken sprekend op elkaar, en hebben veel weg van hun vader. De kinderen heten Michaël, Rafaël en Gabriël, net als de aartsengelen.Toch is er iets mis met de kinderen, ze blijven klein en zijn vaak ziek, en net als hun vader tonen ze weinig emoties. De dokter huurt een huishoudster, Frau Maenhout, in. Frau Maenhout komt steeds meer te weten over de dokter en zijn kinderen. De dokter gedraagt zich namelijk erg vreemd; hij toont geen emoties. Nu zou men hem autistisch hebben genoemd, het syndroom van Asperger, maar toen kenden ze dat nog niet. Hij wil absoluut niet dat zij de kinderen over God vertelt (maar wel over Jezus) en de kinderen mogen nooit naar buiten. Daarbij houdt de dokter veel afstand tot de kinderen, hij wil ook dat ze hem vader noemen i.p.v. pap of papa. Als Frau Maenhout bijna achter de waarheid is, die overigens erg schokkend blijkt te zijn, komt zij door een vreselijk ‘’ongeluk’’ om het leven.
In het tweede deel, dat afwisselt tussen Victor Hoppes jeugd en zijn tijd na zijn studie, wordt duidelijk wat er met de dokter en zijn kinderen aan de hand is. Victor Hoppe heeft de eerste jaren van zijn leven als ‘debiel’ in een gesticht doorgebracht. De enige die gelooft dat hij niet debiel is, is Zuster Marthe. Zij leert Victor lezen en zij is dan ook de enige aan wie hij dat laat horen. Na een paar jaar haalt zijn vader hem uit het gesticht. Victor komt terecht op een internaat en daarna op de universiteit. Victor Hoppe heeft in die jaren bedacht dat men slecht of goed kon zijn, niet ertussenin. Hij zag God als het kwaad, omdat hij zijn zoon, Jezus, die in zijn ogen het goede was, in de steek liet toen hij aan het kruis werd gehangen. Victor Hoppe vergeleek zich dan ook veel met Jezus en merkte dat ze veel gelijkenissen hadden, maar hij blijkt een genie te zijn en studeert verder in embryologie. Hij verraste de wetenschap door jonge muizen te produceren die uitsluitend mannelijke of vrouwelijke ouders hadden. Hierna kreeg hij een baan op de universiteit in Aken, en daar kreeg hij geld om muizen te klonen, wat hem ook lukte, alleen later werd het project stopgezet nadat men op basis van zijn aantekeningen de kloning niet kon herhalen en Dokter Hoppe weigerde het te demonstreren. Daarna ging hij zelf verder en slaagde er uiteindelijk in zichzelf te klonen. Hier loog hij de draagmoeder voor, die hij een kind van zichzelf had beloofd. Rex Cremer, de stafarts van de universiteit, is de enige die weet wat er precies aan de hand is. Hij raakt verstrikt in wat hij weet. Nadat de baby’s ter wereld waren gekomen, had Dokter Hoppe ze zelf meegenomen.
In het derde deel, weer het heden, komt Rex Cremer weer opnieuw in aanraking met Doktor Hoppe. Hij ontmoet ook zijn kinderen en Doktor Hoppe vertelt hem wat er mis is met de kinderen. Ze worden te snel oud; elk jaar van hun leven telt voor tien tot vijftien jaar. Dit komt door een ’fout’ in hun chromosomen. Dan komt ook de draagmoeder van de jongetjes haar ‘kinderen’ opzoeken, ze heeft spijt van haar beslissing ze niet te nemen. Maar als ze bij Doktor Hoppes huis aankomt is er al één dood, Michaël. Want dokter Hoppe heeft besloten ze niet meer eten te geven of nog aandacht aan hen te besteden, het experiment (het klonen) was immers mislukt en hij hield zich alweer met andere dingen bezig. Ze brengt de laatste dagen van hun leven met ze door, en als ze erachter komt dat de Dokter de kinderen, inmiddels was Rafaël ook al overleden, op sterk water had gezet had ze hem aangevallen en had hij haar uiteindelijk vermoord. Terwijl de dorpsbewoners de kruistocht van Jezus op de Vaalserberg (vlakbij het dorp) volgen, kruisigt Doktor Hoppe zichzelf. Hij eindigt aan het kruis (net zoals Jezus), terwijl het hele dorp sprakeloos toekijkt. Rex Cremer was ondertussen weer naar het huis van Dokter Hoppe teruggekeerd, en na het aanschouwen van de 3 jongens, Gabriël was nu ook gestorven, op het sterke water en de dode draagmoeder erbij niet aangekund. Hij had vervolgens het hele huis in brand gestoken, opdat niemand hier ooit achter kwam. Rex Cremer voelde zich namelijk verantwoordelijk voor het hele gebeuren. Toen hij zo snel als hij kon uit Wolfheim wegreed kreeg hij zelf een ongeluk waarbij ook hij om het leven kwam.

Op haar zeventiende jaar trekt Roxy vanuit haar ouderlijk huis in bij de veel oudere, rijke Arthur, van wie ze een dochtertje Louise krijgt. Haar vader was als vrachtwagenchauffeur weinig thuis en haar moeder is in de jeugd van Roxy vaak dronken. Bij de oudere (57) Arthur vindt ze de bescherming die ze miste en in zijn huis schrijft ze enkele boeken, waarvan alleen de eerste succesvol is, het boek waarin ze afrekende met haar jeugd. Het heet "De Truckersdochter" en beschrijft een reis die ze op haar 13e met haar vader maakte in zijn truck. Het huis van Arthur wordt haar veilige haven. Elke verstoring van het rustige evenwicht werkt verstikkend, zelfs een bezoekje van een monteur. “Eerst zijn er de uren waarin ze op de vreemdeling wacht, dan is het huis al niet meer van haar. Als zo’n man eindelijk aanbelt en ze de deur opent, lijkt de zuurstof het huis te verlaten.”
Maar de twee agenten die op een ochtend voor haar deur staan, moet ze natuurlijk wel binnenlaten. Roxy is intussen 27 jaar. Arthur heeft een auto-ongeluk gehad, hij is op de vluchtstrook gevonden, naakt, met een stagiaire in de auto. Vanaf dat moment loopt het huis van Roxy weer vol met mensen die allemaal iets van haar willen. (Jane, de secretaresse van Arthur, Feike de oppas, haar ouders die bij haar willen blijven logeren om haar te verzorgen en Marcel de begrafenisondernemer die wel erg goed let op de noden en behoeften van Roxy.') Ze voelt zich er ongemakkelijk door. Ze wil het liefst voor alles en iedereen vluchten, maar ze heeft in tegenstelling tot vroeger nu wel een kind voor wie ze moet zorgen.

Jane regelt daarna de begrafenis en daarna willen haar ouders wel in huis komen om voor haar te zorgen. Maar dat benauwt haar. Humorvol is de situatie dat ze met de begrafenisondernemer een seksuele relatie aangaat, maar ze laat het nieuws ook net zo makkelijk uitlekken aan de media, omdat ze wraak wil nemen op overspelige mannen.
Daarna besluit ze dat met zijn drieën toe zijn aan vakantie. Ze stappen in de auto en rijden via België (waar ze weer seks heeft met een verder onbekende man in een hotel ) naar Frankrijk. Ook hier gedraagt ze zich volgens Jane en Feike onverantwoordelijk en die laten dat duidelijk merken. Ze vinden dat ze echt gestoord is.

Roxy neemt contact op met haar vader en vraagt of hij haar wil komen halen. De goede man komt direct naar Zuid-Frankrijk: ze spreken af in Marseille. Intussen heeft Roxy in een opwelling een aantal schapen gedood: ze draait die 's nachts om en de dieren kunnen zich niet meer terugdraaien en sterven door gebrek aan lucht. De volgende morgen zijn er zeven schapen dood. Ze vluchten ook dat hotel weer uit. Roxy wil dat de anderen hun vakantie met Louise voortzetten en dat zij met haar vader terugrijdt. Maar als vader en Roxy elkaar ontmoeten, besluit ze dat toch weer niet te doen en naar Louise terug te keren. Wat er verder gaat gebeuren met Roxy, vermeldt het open einde niet.

Boudewijn blikt terug op het leven van zijn zoon en zijn eigen jeugd. Hoewel Boudewijn zijn best doet om een goede vader te zijn voor Micky, past een kind eigenlijk niet zo goed in zijn levensstijl. Zo gaat hij bijvoorbeeld wel met hem naar de dierentuin, maar neemt hij Micky daarna ook nog mee de kroeg in, terwijl het kind duidelijk vermoeid en niet lekker is. Ook Mieke, de moeder van Micky, leidt niet het leven dat je van een moeder zou verwachten. Ze heeft een alcoholprobleem en Boudewijn en Mieke verwijten elkaar geen goede ouders te zijn. Boudewijn en Mieke zijn tien jaar bij elkaar geweest, maar nu bindt alleen Micky hen nog aan elkaar. Mieke was vroeger de lerares Engels van Boudewijn en blijkbaar is Boudewijn tijdens hun relatie met een man naar bed geweest. De moeder van Boudewijn wil niets met Micky te maken hebben omdat ze bezwaar heeft tegen de relatie die Boudewijn met Mieke had.
Vanwege haar drankprobleem besluiten Mieke en Boudewijn dat Micky bij hem zal wonen. Wanneer Boudewijn op vakantie gaat en het echtpaar dat op Micky zou passen hem aan Mieke meegeeft, valt Micky van de trap en raakt in een coma. De dokter vertelt Boudewijn dat Micky gevallen is omdat hij een gezwel in zijn hoofd had dat is geknapt. Zo’n drie weken later vertelt de dokter dat Micky klinisch dood is. Er wordt besloten de machines die Micky in leven houden uit te schakelen.

De vader van Boudewijn wordt gezien als oorlogsheld omdat hij – van oorsprong een Duitser – voor Nederland gevochten heeft, maar hij heeft psychische schade aan de oorlog overgehouden. De vader van Boudewijn gaat steeds gekke gedrag vertonen en al gauw nemen de mensen in het dorp hem niet meer serieus. Boudewijn doet zijn best om het zijn vader naar de zin te maken, maar zijn vader is onredelijk en agressief tegen hem. De moeder van Boudewijn cijfert zichzelf weg en doet er van alles aan om haar man rustig te houden. Boudewijn wordt constant verscheurd door enerzijds zijn loyaliteit aan zijn vader en anderzijds de schaamte voor het gedrag dat zijn vader vertoont. Boudewijn begrijpt dat zijn vader erg lijdt en hij weet dat hij bepaalde onderwerpen beter niet kan aansnijden, maar hij begrijpt niet echt waar de gekte van zijn vader vandaan komt. Boudewijn staat vaak tussen zijn ouders in.
Toen Boudewijn in de vijfde klas hoorde te zitten, hebben zijn ouders hem zonder duidelijke reden naar een inrichting gebracht. Zelf zegt Boudewijn erover dat ze dat deden omdat hij bijvoorbeeld begon te schreeuwen wanneer zijn vader zijn moeder met een kachelpook achterna zat. De artsen meenden dat Boudewijn aan zenuwtoevallen leed en dat de boslucht hem wel zou genezen. De aanhoudende buikpijn die hij heeft, wordt op dezelfde manier verklaard, tot na twee jaar blijkt dat Boudewijn al die tijd al aan een blindedarmontsteking lijdt en in levensgevaar verkeert. Boudewijn ligt een paar maanden in het ziekenhuis en in die tijd is zijn vader zijn meest trouwe bezoeker. Later scheiden zijn ouders en als Boudewijn al volwassen is, pleegt zijn vader zelfmoord.

Eén van de doelen die we in havo 4 en 5 met lezen hebben, is dat je je ontwikkelt op het gebied van literatuur. Je gaat nog beter ontdekken welk type boek past bij jou en waarom. Aan het einde van havo 5 moet je een beargumenteerde mening kunnen geven over gelezen boeken.

We hebben dus een doel in havo 5, maar om een doel te hebben, moet je ook weten waar je gestart bent. Daarom de volgende opdracht voor jullie:
Denk eens terug aan de boeken die je gelezen hebt. Denk je dat dit literatuur of lectuur is? Wat is eigenlijk het verschil tussen literatuur en lectuur? Beantwoord de vorige vragen en verwerk je antwoorden in een goedlopend geheel.
Kies één van de boeken uit die je recentelijk gelezen hebt. Welk boek kies je en waarom? Raad je mensen dit boek aan of juist niet? En waarom? Beantwoord ook deze vragen en verwerk de antwoorden in een goedlopend geheel.